ZARİYAT SURESİ
Bismillahirrahmanirrahim
1. Vezzariyati zerva
2. Fel hamilati vıkra
3. Fel cariyati yusra
4. Fel mukassimati emra
5. İnnema tuadune le sadık
6. Ve inned dine le vakı7. Ves semai zatil hubuk
8. İnnekum le fi kavlim muhtelif
9. Yu'feku anhu men ufik
10. Kutilel harrasun
11. Ellezine hum fi ğamratin sahun
12. Yes'elune eyyane yevmud din
13. Yevme hum alen nari yuftenun
14. Zuku fitnetekum hazellezi kuntum bihi testa'cilun
15. İnnel muttekıyne fi cennativ ve uyun
16. Ahızıne ma atahum rabbuhum innehum kanu kable zalike muhsinin
17. Kanu kalilem minel leyli ma yehceun
18. Ve bil eshari hum yestağfirun
19. Ve fi emvalihim hakkul lis saili vel mahrum
20. Ve fil erdı ayatul lil mukınin
21. Ve fi enfusikum e fe la tubrırun
22. Ve fis semai rizkukum ve ma tuadun
23. Fe ve rabbis semai vel erdı innehu lehakkum misle ma ennekum tentıkun
24. Hel etake hadisu dayfi ibrahimel mukramin
25. İz dehalu aleyhi fe kalu selama kale selam kavmum munkerun
26. Ferağa ila ehlihi fe cae bi ıclin semin
27. Fe karrabehu ileyhim kale e la te'kulun
28. Fe evcese minhum hıyfeh kalu la tehaf ve beşşeruhu bi ğulamin alim
29. Fe akbeletimraetuhu fi sarratin fe sakket vecheha ve kalet acuzun akıym
30. Kalu kezaliki kale rabbuk innehu huvel hakimul alim
31. Kale fema hatbukum eyyuhel murselun
32. Kalu inna ursilna ila kavmim mucrimin
33. Li nursile aleyhim hıcaratem min tıyn
34. Musevvemeten ınde rabbike lil musrifin
35. Fe ahracna men kane fiha minel mu'minin
36. Fe ma vecedna fiha ğayra beytim minel muslimin
37. Ve terakna fiha ayetel lillezine yehafunel azabel elim
38. Ve fi musa iz erselnahu ila fir'avne bi sultanim mubin
39. Fe tevella bi ruknihi ve kale sahırun ev mecnun
40. Fe ehaznahu ve cunudehu fe nebeznahum fil yemmi ve huve mulim
41. Ve fi adin iz erselna aleyhimur rihal akıym
42. Ma tezeru min şey'in etet aleyhi illa cealethu kir ramim
43. Ve fi semude iz kıyle lehum temetteu hatta hıyn
44. Fe atev an emri rabbihim fe ehazethumus saıkatu ve hum yenzurun
45. Femestetau min kıyamiv ve ma kanu muntesırın
46. Ve kavme nuhım min kabl innehum kanu kavmen fasikıyn
47. Ves semae beneynaha bi eydiv ve inna le musiun
48. Vel erda feraşnaha fe nı'mel mahidun
49. Ve min kulli şey'in halakna zevceyni leallekum tezekkerun
50. Fe firru ilallah inni lekum minhu nezirum mubin
51. Ve la tec'alu meallahi ilahen ahar inni lekum minhu nezirum mubin.
52. Kezalike ma etellezine min kablihim mir rasulin illa kalu sahırun ev mecnun
53. E tevasav bih bel hum kavmun tağun
54. Fe tevelle anhum fe ma ente bi melun
55. Ve zekkir fe innez zikra tenfeul mu'minin
56. Ve ma halaktul cinne vel inse illa li ya'budun
57. Ma uridu minhum mir rizkıv ve ma uridu ey yut'ımun
58. İnnellahe huver razzaku zul kuvvetil metin
59. Fe inne lellezine zalemu zenubem misle zenubi ashabihim fe la yesta'cilun
60. Fe veylul lillezine keferu miy yevmihimullezi yuadun
MEALİ
51 – ZÂRİYÂT SÛRESİ
Mekke'de nâzil olmuştur. 60 âyettir. Adını ilk âyetinde geçen kelimeden almıştır. Bu sure-i şerife kâinatta cereyan eden bazı muazzam işlere veya onlara müvekkel kılınan melaikeye dikkat çekip, kasem ederek başlar. Kur'ân'ın ilk muhatapları olan Mekkelilerden birçoğunun dini yalanladıklarını, onların dünya ve âhiretteki akıbetlerini, diğer taraftan müminlerin istikbalini, daha sonra Allah'ın kudret, hikmet ve birliğine dair bazı delilleri, bazı resullerin kısa kıssalarını ele alır, cin ve insin yaratılışının esas maksadının kulluk olduğunu bildirerek sona erer.
Bismillâhirrahmânirrahîm.
1 – O tozutup savuran (rüzgârlara)
2 – Yağmur yüklenen bulutlara,
3 – Kolayca akıp giden (yıldızlar, bulutlar vb) şeylere,
4 – Emirleri, rızıkları, yağmurları vb. şeyleri taksim eden meleklere yemin ederim ki:
5 – Size vaad olunan diriliş elbette gerçektir.
6 – İşlerin karşılığı da mutlaka alınacaktır.
7-8 – Yollarla, yörüngelerle dolu gök hakkı için! Siz tam bir çelişki içindesiniz.
9 – Oysa bu dâvetten, ancak aklı çarpılmış olan kimse çevrilip vazgeçebilir.
Dünyadaki insanların farklı inançlarından bahsederken gök yüzünün çeşitli yollarına ve yörüngelerine yemin edilmesi, bir benzetme yapma gayesine de yönelik olabilir. Yani gökte yıldız kümeleri ve bulutlar nasıl farklı farklı ise, siz yerdeki insanlar da çeşit çeşit inançlara sahipsiniz. Demek ki insanlara gerçeği bildiren vahyin gelmesi mutlaka gereklidir.
En ufak zerreden en büyük güneşlere kadar her şeyin nizama bağlı olduğu bir kâinatta, insan gibi bir varlığın nizamsız kalması nasıl mümkün olabilir? Her şey birçok gayeye göre yaratılmışken insan gibi mükemmel varlığın gayesiz, başıboş kalması nasıl mümkün olabilir?
Burada şöyle bir incelik vardır: Âhireti inkâr edenler 'çürüyüp, toz toprak olacağız, zerrelerimiz havada uçuşacak bundan sonra bedenimiz nasıl olur da birleşebilir?” diyorlardı. Oysa dünyadaki sular güneşin ısısıyla buharlaşarak zerreler halinde bir araya gelip sıkışmış bulutlar oluşturmakta sonra yeryüzüne damlalar halinde geri dönmektedirler. Her gün bunları gerçekleştiren ilahî kudretin insanların vücutlarının dağılmış zerrelerini hava, su ve toprağın içinden toplayıp bir araya getiremeyeceği iddia edilebilir mi? Toz zerreleri, su buharları ve yağmur bulutlarından bahseden ilk üç âyet, buna işaret eder gibidir.
10-12 – O kahrolası yalancılar sarhoşluk ve cehalet içinde ne yaptıklarını bilmeden atıp tutarlar. Bir de alay ederek: 'Ne zaman o hesap günü?” diye sorarlar.
13 – O gün, onların ateşin üzerinde fokurdayacakları gündür!
14 – Onlara: 'Tadın bakalım fitnenizi, tadın dünyada kaynattığınız fitne ateşinin neticesini! İşte gelmesi için can attığınız azap!” denilir.
15 – Ama müttakiler bahçelerde, pınar başlarındadırlar.
16 – Rablerinin kendilerine verdiği mükâfatları almaktadırlar. Çünkü onlar, daha önce dünyada iyi davranan kimselerdi.
17 – Geceleri pek az uyurlardı.
18 – Seher vakitleri istiğfar ederlerdi.
19 – Mallarında isteyenlerin ve yoksulların hakkını ayırırlardı.
20-22 – Yeryüzünde kesin inanmak isteyenler için birçok deliller vardır. Bizzat kendi varlıklarınızda da böyle deliller vardır. Hâlâ görmeyecek misiniz? Gökte de hem rızkınız (rızkınızın vesileleri), hem de size vaad olunan cennet vardır.
23 – Göğün ve yerin Rabbine yemin olsun ki bu vaad, tıpkı sizin konuşmanızın sabit olduğu gibi bir gerçektir.
24 – Sahi, İbrâhimin şerefli misafirlerinin gelişlerinden haberin oldu mu?
25 – Onlar yanına varınca: 'Selam!” dediler. O da: 'Size de Selam!” diye cevap verdi, ama içinden: Bunlar tanımadığım kimseler, hayırdır inşaallah!” dedi. [15,51; 4,86; 11,69]
26-27 – Onlara yemek getirmek için gizlice ailesinin yanına geçti ve semiz bir dana kebabı getirdi. Önlerine koyup 'buyurmaz mısınız?” diye ikram etti. [11,69] {KM, Tekvin 18. bölüm}
28 – O sırada onlardan yana içine bir korku düştü. 'Korkma!” dediler ve ona büyüdüğünde âlim olacak bir çocuklarının dünyaya geleceğini müjdelediler. [11,70-73; 15,52]
29 – Evin öbür köşesinden bunu duyan eşi, elini yüzüne vurarak: 'Vay başıma gelene! Ben kısır bir kocakarı iken mi doğuracağım!” diye çığlık attı.
30 – Onlar, hanımına: 'Evet, Rabbin böyle buyurdu, dediler. O, tam hüküm ve hikmet sahibidir, her şeyi hakkıyla bilir.”
31 – İbrâhim: 'Peki sizin gelişinizin asıl sebebini öğrenebilir miyim ey değerli elçiler?” dedi.
32-34 – 'Biz” dediler, 'suçlu bir güruhun, haddini aşanların tepelerine, çamurdan pişirilip de Rabbinin nezdinde damgalanmış taşları indirmek için görevlendirildik.”
35 – Derken, oradaki müminleri şehirden çıkarma emrini verdik.
36 – Ama orada, bir hane dışında, müslüman aile bulamadık.
37 – Ve öyle acı bir azaptan korkanlar için, orada bir alâmet bıraktık.
Burada Ölü Deniz (Lut Gölü) kasd edilmektedir. Bu gölün güney kısmı, büyük bir felâketin izlerini bu gün bile taşımaktadır. Uzmanların tahminlerine göre Lut kavminin büyük şehri, şiddetli depremden dolayı yer altına gömülmüş, üzerini de Lut gölünün suları basmış olmalıdır. Batma zamanı da, M.Ö. ikibin yıl kadar öncesine yerleştirilmektedir ki bu da Hz. İbrâhim ve Hz. Lut (a.s.)'ın yaşadığı zamana rastlamaktadır.
Lut gölünün 'Ellisan” adlı yarımada görünümündeki bölümü güneyde bulunmakta ve daha sonra meydana geldiği anlaşılmaktadır. Eski Lut gölünün bu yarımadanın kuzeyine kadar görülen tarihi kalıntıları, güneydeki kalıntılardan çok farklıdır. İşte bundan dolayı, önceleri güney kısmının bu göl yüzeyinden yüksekte olduğu, daha sonra batarak o gölün altına gömüldüğü tahmin edilmektedir.
38 – Musâ'nın olayında da alınacak dersler vardır. Onu âşikâr bir delille (mucize) ile Firavun'a göndermiştik.
39 – O vargücüyle ve bütün ordusuyla sırtını çevirdi ve 'Musâ, ya bir büyücü, ya da bir delidir” dedi.
40 – Biz de hem onu, hem ordularını yakalayıp denizin dibine geçiriverdik. Boğulurken, pişmanlıkla kendi kendini kınıyordu.
41 – Âd halkında da alınacak dersler vardır. Onlara da ortalığı kasıp kavuran köklerini kurutan bir kasırga gönderdik.
42 – Bu rüzgâr, uğradığı her şeyi derhal kül gibi savuruyordu.
43 – Semud ahalisinde de böyle alınacak ibretler vardır. Onlara da 'Bir süre hayattan zevk alın bakalım!” denilmişti.
44 – Onlar Rab'lerinin emrinden uzaklaşıp azıtınca kendileri baka baka, o müthiş yıldırım onları çarpıverdi.
45 – Oldukları yerde çöke kaldılar, ne doğrulabildiler, ne de yardım gördüler.
46 – Daha önceleri de Nuh'un halkını helâk etmiştik. Çünkü onlar da din yolundan çıkmış kimselerdi.
47 – Göğü Biz çok sağlam bir şekilde bina ettik, onu genişleten Biziz. Çünkü Biz geniş kudret ve hakimiyet sahibiyiz.
Musiun: Geniş güç ve kudret sahibi mânasına olduğu gibi 'genişleten” mânasına da gelir. Allah'ın bu büyük kâinatı bir kere yaratıp bırakmadığını, bilakis onu devamlı olarak genişlettiğini gösterir. 20. yüzyılda bulunan 'kâinatın genişlemesi” düşüncesi, evrenin sonlu bir büyüklüğe sahip olmasına rağmen, alan olarak sürekli genişlediğini ifade eder.
48 – Yeryüzünü de Biz döşedik, bakınız Biz ne de güzel döşedik!
49 – Her şeyi de çift yarattık ki düşünüp ders alasınız. [36,36; 43,12]
50 – 'O halde, Allah'a kaçın, çabuk Allah'ın himayesine koşun. Zira ben Onun tarafından, sizi uyarmak için gönderilen âşikâr bir elçiyim.”
Bu âyette Allah Teâla, Peygamberinin dili ile bu hitabı yapmaktadır. Mesela Fatiha suresinde de bu durum vardır. Fatihanın baş tarafında gizli bir 'de ki:” fiili bulunur; zira o ifadeler kulların söylemesi matlub olan sözlerdir. Kur'ân'ın daha başka yerlerinde de bazan meleklere, bazan peygamberlere ait sözlerin Allah'a izafe edildiği görülür. Sözün akışından kime ait olduğu anlaşılır. [Bkz. 19,64-65; 37,159-167; 42,10; 51,57-58]
51 – Sakın Allah'ın yanısıra başka mabud icad etmeyin. İşte ben O'nun tarafından, sizi uyarmak için gönderilen aydınlatıcı bir elçiyim.
52 – İşte böyle... Senin hemşehrilerinden önceki ümmetlere ne zaman bir elçi geldiyse mutlaka ona muhatapları büyücü veya deli dediler.
53 – Birbirlerine tavsiye mi ettiler, aralarında anlaştılar mı ki hep aynı şeyleri söylediler? Hayır, böyle bir tavsiye yok ama, onlar azgınlıkta müşterekler. İşte ondan böyle söylerler.
54 – Sen de onlardan yüzçevir, yeterince onlara hakkı anlatmaya çalıştığından artık bundan ötürü seni kimse ayıplayamaz.
55 – Bununla beraber yine de hatırlatıp öğüt ver. Zira gerçeği hatırlatıp nasihatta bulunma, inananlara ve inanacaklara fayda verir.
56 – Ben cinleri ve insanları sırf Beni tanıyıp yalnız Bana ibadet etsinler diye yarattım.
Burada Allah, Allah'tan başka nesneleri şerik sayan insanları ve cinleri azarlayarak 'Ben onları başkalarına kulluk etsinler diye değil, Bana ibadet etsinler diye yarattım.” diyor. Bütün kâinatı yarattığı halde onlardan sadece ikisinin ele alınmasının sebebi şudur: Kâinattaki bütün varlıklar Allah'a itaat ve ibadet içindedirler. Fakat irade ve tercih hakkı insanlarla cinlere verilmiştir. Bunların başka nesnelere yönelip şirk koşmalarını önlemek gerekir.
57-58 – Onlardan nafaka istemiyorum, beni yedirip beslemelerini de istemiyorum. Asıl bütün mahlukların rızıklarını veren, kâmil kuvvet ve tam iktidar sahibi olan Allah Teâladır.
'Nafaka istemiyorum” buyruğundan maksat şudur: Dünya efendilerinin, hizmetçilerinden faydalanmaları gibi, onların hizmetleriyle imkânlarımı artırmam söz konusu değildir.”
59 – Muhakkak ki şimdiki zalimlerin de, daha önceki meslekdaşlarının payı gibi, bir azap payı vardır. Acele etmelerine hiç gerek yok, nasılsa ona kavuşacaklar!
60 – Ama tehdit olundukları o gün de gelince, çekeceklerinden dolayı vay o kâfirlerin haline!