MÜMİNUN SURESİ
1. Kad eflehal mü'minun
2. Ellezıne hüm fı salatihim haşiun
3. Vellezıne hüm anil lağvi mu'ridun
4. Vellezıne hüm liz zekati faılun
5. Vellezıne hüm li fürucihim hafizun
6. İlla ala ezvacihim ev ma meleket eymanühüm fe innehüm ğayru melumın
7. Fe menibteğa verae zalike fe ülaike hümül adun
8. Vellezıne hüm li emanatihim ve ahdihim raun
9. Vellezıne hüm ala salevatihim yühafizun
10. Ülaike hümül varisun
11. Ellezıne yerisunel firdevs hüm fıha halidun
12. Ve le kad halaknel insane min sülaletim min tıyn
13. Sümme cealnahü nutfeten fı kararim mekın
14. Sümme halaknen nutfete alekaten fe halaknel alekate mudğaten fe halaknel mudğate ızamen fe kesevnel ızame lahmen sümme enşe'nahü halkan ahar fe tebarakellahü ahsenül halikıyn
15. Sümme inneküm ba'de zalike le meyyitun
16. Sümme inneküm yevmel kıyameti tüb'asun
17. Ve le kad halakna fevkaküm seb'a taraika ve ma künna anil halkı ğafilın
18. Ve enzelna mines semai maem bi kaderin fe eskennahü fil erdı ve inna ala zehabim bihı le kadirun
19. Fe enşe'na leküm bihı cennatim min nehıyliv ve a'nab leküm fıha fevakihü kesıratüv ve minha te'külun
20. Ve şeceraten tahrucü min turi seynae tembütü bid dühni ve sıbğil lil akilın
21. Ve inne leküm fil en'ami le ıbrah nüskıyküm mimma fı bütuniha ve leküm fıha menafiu kesıratüv ve minha te'külun
22. Ve aleyha ve alel fülki tuhmelun
23. Ve le kad erselna nuhan ila kavmihı fe kale ya kavmı'büdüllahe mal leküm min ilahin ğayruh e fe la tettekun
24. Fe kalel meleüllezıne keferu min kavmihı ma haza illa beşerum mislüküm yürıdü ey yetefeddale aleyküm ve lev şaellahü le enzele melaikeh ma semı'na bi haza fı abainel evvelın
25. İn hüve illa racülüm bihı cinnetün fe terabbesu bihı hatta hıyn
26. Kale rabbinsurnı bima kezzebun
27. Fe evhayna ileyhi enisnaıl fülke bi a'yünina ve vahyina fe iza cae emruna ve farat tennuru feslük fıha min küllin zevceynisneyni ve ehleke illa men sebeka aleyhil kavlü minhüm ve la tühatıbnı fillezıne zalemu innehüm muğrakun
28. Fe izesteveyte ente ve mem meake alel fülki fe kulil hamdü lillahillezı neccana minel kavmiz zalimın
29. Ve kur rabbi enzilnı münzelem mübarakev ve ente hayrul münzilın
30. İnne fı zalike le ayativ ve in künna le mübtelın
31. Sümme enşe'na mim ba'dihim karnen aharın
32. Fe erselna fıhim rasulem minhüm enı'büdüllahe ma leküm min ilahin ğayruh e fe la tettekun
33. Ve kalel meleü min kavmihillezıne keferu ve kezzebu bi likail ahırati ve etrafnahüm fil hayatid dünya ma haza illa beşerum mislüküm ye'külü mimma te'külune minhü ve yeşrabü mimma teşrabun
34. Ve lein eta'tüm beşeram misleküm inneküm izel lehasirun
35. E yeıdüküm enneküm iza mittüm ve küntüm türabev ve ızamen enneküm muhracun
36. Heyhate heyhate lima tuadun
37. İn hiye illa hayatüned dünya nemutü ve nahya ve ma nahnü bi meb'usın
38. İn hüve illa racülüniftera alellahi kezibev ve ma nahnü lehu bi mü'minın
39. Kale rabbinsurnı bima kezzebun
40. Kale amma kalılil le yusbihunne nadimın
41. Fe ehazethümüs sayhatü bil hakkı fe cealnahüm ğussa fe bu'del lil kavmiz zalimın
42. Sümme enşe'na mim ba'dihim kurunen aharın
43. Ma tesbiku min ümmetin eceleha ve ma yeste'hırun
44. Sümme erselna rusülena tetra küllema cae ümmeter rasulüha kezzebuhü fe etba'na ba'dahüm ba'dav ve cealnahüm ehadıs fe bu'del li kavmil la yü'minun
45. Sümme erselna musa ve ehahü harune bi ayatina ve sültanim mübın
46. İla fir'avne ve meleihı festekberu ve kanu kavmen alın
47. Fe kalu enü'minü li beşerayni mislina ve kavmühüma lena abidun
48. Fe kezzebuhüma fe kanu minel mühlekın
49. Ve le kad ateyna musel kitabe leallehüm yehtedun
50. Ve cealnebne meryeme ve ümmehu ayetev ve aveynahüma ila rabvetin zati karariv ve meıyn
51. Ya eyyüher rusülü külu minet tayyibati va'melu saliha innı bima ta'melune alım
52. Ve inne hazihı ümmetüküm ümmetev vahıdetev ve ene rabbüküm fettekun
53. Fetekkatau emrahüm beynehüm zübüra küllü hızbim bima ledeyhim ferihun
54. Fezerhüm fı ğamratihim hatta hıyn
55. E yahsebune ennema nümiddühüm bihı mim maliv ve benın
56. Nüsariu lehüm fil hayrat bel la yeş'urun
57. İnnellezıne hüm min haşyeti rabbihim müşfikun
58. Vellezıne hüm bi ayati rabbihim yü'minun
59. Vellezıne hüm bi rabbihim la yüşrikun
60. Vellezıne yü'tune ma atev ve kulubühüm veciletün ennehüm ila rabbihim raciun
61. Ülaike yüsariune fil hayrati ve hüm leha sabikun
62. Ve la nükellifü nefsen illa vüs'aha ve ledeyna kitabüy yentıku bil hakkı ve hüm la yuzlemun
63. Vel kulubühüm fı ğamratim min haza ve lehüm a'malüm min duni zalike hüm leha amilun
64. Hatta iza ehazna mütrafıhim bil azabi iza hüm yec'erun
65. La tec'erul yevme inneküm minna la tünsarun
66. Kad kanet ayatı tütla aleyküm fe küntüm ala a'kabiküm tenkisun
67. Müstekbirıne bihı samiran tehcürun
68. E fe lem yeddebberul kavle em caehüm ma lem ye'ti abaehümül evvelın
69. Em lem ya'rifu rasulehüm fe hüm lehu münkirun
70. Em yekulune bihı cinneh bel caehüm bil hakkı ve ekseruhüm lil hakkı karihun
71. Ve levittebeal hakku ehvaehüm le fesedetis semavatü vel erdu ve men fıhinn bel eteynahüm bi zekrihim fe hüm an zikrihim mu'ridun
72. Em tes'elühüm harcen fe haracü rabbike hayruv ve hüve hayrur razikıyn
73. Ve inneke le ted'uhüm ila sıratım müstekıym
74. Ve innellezıne la yü'minune bil ahırati anis sıratı lenakibun
75. Ve lev rahımnahüm ve keşefna ma bihim min durril leleccu fı tuğyanihim ya'mehun
76. Ve le kad ehaznahüm bil azabi fe mestekanu li rabbihim ve ma yetedarraun
77. Hatta iza fetahna aleyhim baben za azabin şedıdin iza hüm fıhi müblisun
78. Ve hüvellezı enşee lekümüs sem'a vel ebsara vel ef'ideh kalılem ma teşkürun
79. Ve hüvellezı zeraeküm fil erdı ve ileyhi tuhşerun
80. Ve hüvellezı yuhyı ve yümiytü ve lehuhtilafül leyli ven nehar e fe la ta'kılun
81. Bel kalu misle ma kalel evvelun
82. Kalu e iza mitna ve künna türabev ve ızamen e inna le meb'usun
83. Le kad vüıdna nahnü ve abaüna haza min kablü in haza illa esatıyrul evvelın
84. Kul li menil erdu ve men fıha in küntüm ta'lemun
85. Seyekulune lillah kul efela tezekkerun
86. Kul mer rabbüs semavatis seb'ı ve rabbul arşil azıym
87. Seyekulune lillah kul e fe la tettekun
88. Kul mem bi yedihı melekutü külli şey'iv ve hüve yuciru ve la yücaru aleyhi in küntüm ta'lemun
89. Seyekulune lillah kul fe enna tüsharu
90. Bel eteynüham bil hakkı ve innehüm le kazibun
91. Mettehazellahü miv velediv ve ma kane meahu min ilahin izel le zehebe küllü ilahüm bima haleka ve leala ba'duhüm ala ba'd sübhanellahi amma yasıfun
92. Alimil ğaybi veş şehadeti fe teala amma yüşrikun
93. Kur rabbi imma türiyennı ma yuadun
94. Rabbi fe la tec'alnı fil kavmiz zalimın
95. Ve inna ala en nüriyeke ma neıdühüm lekadirun
96. İdfa' billetı hiye ahsenüs seyyieh nahnü a'lemü bi ma yasıfun
97. Ve kur rabbi euzü bike min hemezatiş şeyatıyn
98. Ve euzü bike rabbi ey yahdurun
99. Hatta iza cae ehadehümül mevtü kale rabbirciun
100. Leallı a'melü salihan fıma teraktü kella inneha kelimetün hüve kailüha ve miv veraihim berzehun ila yevmi yüb'asun
101. Fe iza nüfiha fis suri fe la ensabe beynehüm yevmeiziv ve la yetesaelun
102. Fe men sekulet mevazinühu fe ülaike hümül müflihun
103. Ve men haffet mevazınühu fe ülaikellezıne hasiru enfüsehüm fı cehenneme halidun
104. Telfehu vücuhehümün naru ve hüm fıha kalihun
105. E lem tekün ayatı tütla aleyküm fe küntüm biha tükezzibun
106. Kalu rabbena ğalebet aleyna şıkvetüna ve künna kavmen dallın
107. Rabbena ahricna minha fe in udna fe inna zalimun
108. Kalahşeu fıha ve la tükellimun
109. İnnehu kane ferıkum min ıbadı yekulune rabbena amenna fağfir lena varhamna ve ente hayrur rahımın
110. Fettehaz tümuhüm sıhriyyen hatta ensevküm zikrı ve küntüm minhüm tadhakun
111. İnnı cezeytühümül yevme bima saberu ennehüm hümül faizun
112. Kale kem lebistüm fil erdı adede sinın
113. Kalu lebisna yevmen ev ba'da yevmin fes'elil addın
114. Kale il lebistüm illa kalılel lev enneküm küntüm ta'lemun
115. E fe hasibtüm ennema halaknaküm abesev ve enneküm ileyna la türceun
116. Fe teallellahül melikül hakk la ilahe illa hu rabbül arşil kerım
117. Ve mey yed'u meallahi ilahen ahara la bürhane lehu bihı fe innema hısabühu ınde rabbih innehu la yüflihul kafirun
118. Ve kur rabbığfir verham ve ente hayrur rahımın
MEALİ
23 – MÜ'MİNÛN SÛRESİ
118 âyet olup Mekke döneminin sonunda nazil olmuştur. Hac suresi, müminlerin dünya ve âhirette felaha ereceğini bildirmişti. Peşinden gelen bu sure, bu felahın, hangi şartlara ve vasıflara bağlı olduğunu bildirir. Daha sonraki uzun bölümde (23-73 âyetler) bu şartları haiz olan nebîlerin fazilet mücadeleleri örnek verilir. Sonra âhiret hayatına geçilir. Öldükten sonra dirilmeyi akıllarına sığdıramayan kâfirlere Allah'ın muazzam kudretinin delilleri zikredilir. Müteakiben iman ve inkâr ehlinin âhiretteki âkıbetleri bildirilir.
Hz. Ömer (r.a) şöyle demiştir: 'Resulullah (a.s.) a vahiy indiğinde biz yanında arı vızıltısı gibi bir ses işitirdik. Bir gün üzerine vahiy indi, bir süre bekledik. Derken üzerindeki bu hal açıldı, hemen kıbleye dönüp ellerini kaldırdı: 'Ya Rabbî, bizi çoğalt, eksiltme. Değerimizi artır, bizi hakir kılma. Bize ver, mahrum etme. Bizi tercih et, başkalarını bizim üzerimize tercih etme. Bizden razı ol ve bizi razı eyle” diye dua etti. Sonra da: 'Bana on âyet indirildi ki kim bunları yerine getirirse cennete girer”
Bismillâhirrahmânirrahîm.
1 – Muhakkak ki müminler, mutluluk ve başarıya erdiler.
2 – Onlar namazlarında tam bir saygı ve tevazu içindedirler.
3 – Onlar boş şeylerden uzak dururlar. [25,72]
4 – Onlar zekâtı ifa ederler. [91,9-10; 41,6-7]
5-7 – Onlar mahrem yerlerini günahlardan korurlar. Yalnız eşleri ve cariyeleri ile ilişki kurarlar. Çünkü bunu yapanlar ayıplanamazlar. Ama bu sınırın ötesine geçmek peşinde olanlar, işte onlardır haddi aşanlar.
8 – O müminler üzerlerindeki emanetleri gözetirler, verdikleri sözleri tam tamına tutarlar.
Ahitler: Gerek kendi aralarındaki akitler, gerekse Allah Teâlaya karşı verdikleri ahitlerdir.
9 – Onlar namazlarını vaktinde eda edip zayi etmekten korurlar.
Namazlarını vakti vaktine, huşu içinde devam ettirirler.
10 – İşte vâris olanlar onlardır. [19,63; 43,72]
11 – Ebedî kalacakları Firdevs cennetine vâris olanlar onlardır.
12 – Şu bir gerçektir ki Biz insanı süzme çamurdan yaratırız. [30,20; 6,2; 32,8]
İnsanın süzme çamurdan, yani balçığın özünden yaratıldığını bildiren âyetler, insan bedeninin toprakta yetişen ya da toprağın bileşiminde bulunan çeşitli organik veya inorganik maddelerden oluştuğuna, toprakta yetişen besinlerin özümlenmesi yoluyla bu unsurların sürekli olarak canlı hücrelere dönüştüğüne
işaret etmektedir. Böylesi bir vücuda bunca imkânları ve sistemleri lütfeden Allah'a şükretme gereğini hatırlatmaktadır. 12-14. âyetlerde geçen mazi sigaları, bu yaratılış başından kıyamete kadar devam ettiğinden, muzari (geniş zaman) anlamı taşımaktadırlar.
13 – Sonra onu nutfe (sperm) halinde sağlam bir yere yerleştiririz.
14 – Sonra nutfeyi alakaya (yapışkan döllenmiş hücreye), alakayı mudgaya, yani bir çiğnem et görünümündeki varlığa, mudgayı kemiklere dönüştürür, sonra da kemiklere et giydirip, derken yeni bir yaratılışa mazhar ederiz. İşte bak da Allahın ne mükemmel yaratan olduğunu bir düşün! [22,5]
15 – Ve bütün bunlardan sonra, siz ey insanlar, ölürsünüz. [21,35]
16 – Sonra büyük duruşma (kıyamet) günü diriltilirsiniz.
17 – Yine şu da bir gerçektir ki Biz sizin üstünüzde yedi tabaka yarattık. Biz yaratmadan da, yarattıklarımızdan da habersiz değiliz. [2, 29; 40,57; 32,4-12; 17,44; 71,15; 65,12]
'Tarâik” tarîkanın çoğuludur. Bu, göklerin, Allah katında inen emirlerin geçtiği yer olması itibariyledir (Talak,12). Müfessirlerin çoğu burayı yedi gök diye açıklarlar. Elmalılı M. H. Yazır ise 'İnsanın yedi idrâk yolu, yani görme, işitme, tatma, koklama ve dokunmanın yanında akıl ve vahiy yolları” olduğunu düşünür.
18 – Biz gökten belirlediğimiz bir ölçüye göre su indirir ve onu yerde dinlendiririz. Ama dilersek onu yerden gidermeye de kadiriz.
Âyette geçen 'eskennâhu” yağmur sularının durgunlaştırılmasını ve yerde dinlendirilmesini ifade eder. Yağmur suları toprak tarafından yavaş yavaş emilerek dibe iner. Eğer böyle olmayıp birden inseydi veya sel halinde akıp gitseydi hem büyük zararlara sebep olur, hem de canlılar, yağmurun hayat veren faydalarından mahrum kalırlardı.
Diğer taraftan Zümer, 21 âyetinin beyan buyurduğu üzere Allah, gökten indirdiği yağmur sularını yerde süzdürüp menbalara yerleştirmekte, oralarda dinlendirmekte, sonra o depolardan yeryüzüne çıkartıp canlıların istifadesine vermektedir. Dikkat etmeli ki yağmur, bütün kâinat içinde, milyonlarca yıldız arasında yalnız dünyada mevcuttur. Bu su olmasaydı, hayat düşünülemezdi. Bu büyük nimet elbette tesadüfî değildir.
19 – O su ile sizin için hurma ve üzüm bağları yetiştirdik ki onlarda size çok faydalar vardır, onlardan yersiniz de. [16,11; 36,34-35]
Hurma ve üzüm Araplarca en maruf meyveler olduğundan, misal olarak yalnız bunlar zikredilmiştir.
20 – Sina Dağından çıkan bir nebat da yetiştirdik ki o ağaç hem yağ, hem de yiyenlere bir katık çıkarır.
Bu ağaç zeytin ağacıdır.
21 – Evcil hayvanlarda da sizin için ibretler vardır.
Onların içinden çıkan sütle sizi besleriz.
Daha onlarda sizin için nice faydalar bulunur.
Onların etinden de yersiniz. [16,5-7; 36,71-73]
22 – Onlara da gemilere de binersiniz. [17,70]
23 – Bir zaman, halkını irşad etmesi gayesiyle Nuhu gönderdik de:
'Ey halkım, dedi, yalnız Allah'a ibadet ediniz.
Zira sizin Ondan başka ilahınız yoktur. Gerçek bu iken hâlâ şirkten sakınmaz mısınız?”
24-25 – Halkından ileri gelen birtakım kâfirler: 'Bu, dediler, sizin gibi bir insandan başka bir şey değil, böyleyken size hâkim olmak istiyor.”
'Allah bize mesaj ulaştırmak isteseydi, böyle sizin gibi birini göndermez, melaike indirirdi.
Nitekim biz atalarımızdan da böyle bir şey işitmedik.
Bu delinin tekinden başka biri değil.
Ona biraz süre tanıyın, sonra iş aydınlanır, siz de gereğini yaparsınız.”
26 – Nuh: 'Ya Rabbî, dedi, beni yalancı saymalarına karşı Sen yardım et bana!”
27 – Biz de ona vahyedip bildirdik ki: 'Nezaretimiz altında ve bildirdiğimiz şekilde gemiyi yap.
Buyruğumuz gelip tandır kaynayınca her cinsten birer çift ile haklarında azap hükmü takdir edilmiş olanlar dışında kalan aile halkını yanına al. Zalim ve kâfirler hakkında sakın Bana başvurma. Çünkü onlar suda boğulacaklardır.”
Hud, 40 âyeti münasebetiyle belirttiğimiz gibi 'tandır kaynaması” mecaz olarak, işlerin ciddileşmesi anlamını verir. Fakat esas anlamı, gemideki ocağın, su kazanını kaynatması demektir. Şayet o zaman buharlı gemi yok idiyse, bu ifadenin, ileri çağlardaki buharlı gemilere işaret ettiği söylenebilir.
28 – 'Sen ve beraberinde olanlar gemiye yerleşince de ki: 'Bizi o zalim toplumun elinden kurtaran Allah'a hamd-u senalar olsun!”
29 – 'Ya Rabbî, beni güvenli ve kutlu bir yere indir. Çünkü sen konuklayanların en iyisi, en mükemmelisin.” [43,12-13; 11,41]
Gemideki bereket ve kutluluk, selâmettir. Karaya çıktıktan sonraki bereket ise neslin çoğalması ve peş peşe gelen hayırlardır.
30 – Bunda elbette alınacak çok ibretler var. Gerçekten Biz insanları imtihan etmekteyiz.
31 – Onlardan sonra başka nesiller yarattık.
32 – Onların içinden 'Yalnız bir Allah'a ibadet ediniz, zira sizin O'ndan başka tanrınız yoktur.
Gerçek bu iken hâlâ şirkten sakınmaz mısınız?” diyen bir Peygamber gönderdik.
33-34 – Onun halkından kâfir olup âhiret buluşmasını yalan sayan ve kendilerine dünya hayatında bol nimet verdiğimiz eşraf takımı:
'Bu, dediler, sizin gibi bir insandan başka bir şey değil,
baksanıza sizin yediklerinizden yiyor, sizin içtiklerinizden içiyor. Eğer siz, sizin gibi bir beşere itaat edecek olursanız, büyük bir kayba ve hüsrana uğrarsınız.”
Peygamberin beşer oluşuna ve onun diğer insanlarla eşit oluşuna delil olarak, diğer insanlar gibi yeme ve içmesini ileri sürdüler. Bunlar ise mutlak olarak her canlıda bulunan sıfatlardır: Demek ki, onlar insan için de mükemmelliği yeme, içmede ve hayvani lezzetlerde görüyorlardı.
35 – 'Ne o, dediler, bu adam siz ölüp de toprak ve kemik haline geldikten sonra sizin diriltilip mezardan çıkarılacağınızı mı vaad ediyor.”
36 – 'Heyhat! Heyhat! Size vaad edilen şey ne kadar da uzak!”
37 – 'Yaşam sadece dünya hayatından ibarettir,
ölür gideriz, ancak bir kere yaşarız ve ölümden sonra asla diriltilmeyiz!”
38 – 'Bu adam, uydurduğu yalanı Allah'a mal eden bir iftiracıdan başkası değildir ve biz hiçbir surette ona inanmayız!”
39 – O Resul: 'Ya Rabbî, dedi, beni yalancı saymalarına karşı Sen bana yardım eyle!”
40 – Allah buyurdu: 'Tasalanma, çok geçmeden onlar pişman olacaklardır!”
41 – Derken korkunç bir ses onları bastırıverdi. Adalet yerini buldu.
Onları sel süprüntüsüne çevirdik.
Zalimler güruhunun canı cehenneme! [40,78]
42 – Onlardan sonra yine başka nesiller dünyaya getirdik.
Salih, Hud, Şuayb (a.s.) ve onlardan başka peygamberlerin nesilleri sözkonusudur.
43 – Hiç bir ümmet vaadesini ne öne alabilir ne de erteleyebilir.
44 – Sonra resullerimizi peşpeşe gönderdik. Hangi ümmete peygamberi geldiyse onlar onu yalancı saydılar.
Biz de onları birbiri ardından imha ettik.
Onlardan geriye bıraktığımız, sadece ibret verici hikâyeleri! İman etmeyen o halkın canı cehenneme! [16,36; 36,30]
45-46 – Sonra da Musa ile kardeşi Hârun'u âyetlerimizle ve apaçık delille Firavun ile ileri gelen yardımcılarına gönderdik.
Onlar da hakkı kabulden kibirlendiler.
Zaten onlar kendilerini çok büyük gören bir toplum idi.
47 – Dediler ki: 'Kendi kavimleri bizim hizmetçi kölelerimiz iken
şimdi kalkıp bizim gibi beşer olan bu iki adama mı inanacağız?” [26,29]
48 – Böyle deyip onları yalancı saydılar. Kendileri de helâk edilenler güruhuna dahil oldular. [28,43]
47. âyet, inkârcıların umumiyetle içine düştükleri bir hatayı ortaya koymaktadır: Gerçekten onlar, insana, yalnızca bu dünyadaki mevkiine, toplum içindeki konumuna göre değer verirler. Onların insan hakkında başta gelen değer ölçüleri makam ve mansıptır. Böylece onlar, bizatihi insana, onun düşüncesinin ve inancının kalitesine, sahip olduğu ahlâkî ve insanî vasıflarına değer vermezler. 48. âyet bize gösteriyor ki, inkârcıların bu yanlış değer ölçülerine dayanarak peygamber hakkında vardıkları hüküm, kaçınılmaz olarak kendilerini felakete götürür.
49 – Oysa doğru yolu tutmaları ümidiyle biz Musâ'ya kitabı verdik.
Doğru yolu tutmaları söz konusu ümmet, Hz. Musa'nın Mısır'dan çıkarıp kurtardığı kendi halkıdır, İsrailoğullarıdır. Yoksa Firavun ve onun ileri gelen çevresi ve Kıbt'i halkı değildir. Zira Tevrat, Firavun ve ordusunun boğulmalarından sonra indirilmiştir.
50 – Meryem'in oğlunu ve annesini birer ibret vesilesi kıldık ve onları pınarları akan ve yerleşmeye elverişli yüksekçe bir yere yerleştirdik. [21,91; 19,22]
51 – Siz ey peygamberler! Helâl ve hoş şeylerden yiyip için, makbul ve güzel işler işleyin, zira Ben yaptığınız her şeyi bilmekteyim.
Bazı müşriklere göre peygamber yemek yiyemezdi [25,7]. Cenab-ı Allah buyuruyor ki: 'Helâl hoş yiyecekleri yemek, onlardan aldığı kuvveti güzel davranışlarda kullanmak, şükrünü yerine getirmek pek yerindedir. Çirkin olan, haram kazanıp haram yemektir.”
52 – Ve hepinizin dini bir tek dindir. Ben de sizin Rabbinizim, öyleyse Bana karşı gelmekten sakının!
Dinin esası akaidde, şeriatların esasında birdir. Fakat o esasların dalları olmak üzere peygamberlere indirilen farklı şeriatlar hususi hükümler ihtiva ederler. Bir hadiste: 'Peygamberler, babaları (dinleri) bir, anneleri (şeriatları) ayrı kardeşlerdir.” buyurulmuştur.
53 – Ama peygamberleri izlediklerini iddia eden ümmetler fırkalara ayrılıp bölük bölük oldular. Her grup, kendilerine ait görüşten ötürü memnun ve mutludur.
54 – Sen onları, bir süreye kadar daldıkları gaflet içinde kendi hallerine bırak! [86,17; 15,3]
55-56 – Kendilerine verdiğimiz servet ve evlatlarla iyiliklerine koştuğumuzu mu sanıyorlar? Hayır, onlar işin farkında değiller! [9,55; 3,178; 68,44-45; 74,11-16]
57 – Ama asıl Rab'lerine duydukları saygıdan dolayı çekinenler.
58 – Rab'lerinin âyetlerini tasdik edenler.
59 – Rab'lerine hiç ortak tanımayanlar.
60 – Rab'lerine döneceklerine inandıklarından kalpleri titreyenler, O'nun yolunda mallarını harcayanlar.
61 – Evet, işte onlardır hayırlara koşanlar ve o işlerde öne geçenler.
62 – Biz hiç kimseye takatinin üstünde yük yüklemeyiz.
Nezdimizde gerçeği bildiren, insanların yaptıklarını tam tamına tesbit eden bir kitap vardır.
Bundan ötürü asla haksızlığa uğratılmazlar. [17,13; 18,49]
Kitaptan maksat: Levh-i mahfuz veya hesap defterleridir.
63 – Fakat onların kalbleri bundan gafildir.
Ayrıca onların bundan başka birtakım pis işleri daha var ki onları işler dururlar.
64 – En nihâyet onların refaha dalıp gitmiş olanlarını azapla kıskıvrak yakaladığımızda birden feryadı basarlar.
Allah Mekke müşriklerini yedi sene kıtlıkla imtihan etti. Bu âyette geçen azaptan maksat, bu kıtlık, yahut Bedir'de bozguna uğramalarıdır.
65 – Fakat onlara şöyle denilecektir: 'Hiç boşuna sızlanmayın bugün!
Zira siz Bizden hiçbir surette yardıma mazhar olmayacaksınız.”
66-67 – 'Âyetlerim size okunduğunda, siz kibirlenerek sırtınızı çevirirdiniz,
geceleyin onun aleyhinde ileri geri konuşarak şaçmalıyordunuz.” [40,12]
68 – Peki onlar Allah'ın sözünü anlamaya çalışmadılar mı?
Yoksa önce geçip gitmiş babalarına hiç gelmemiş olan, ömürlerinde ilk defa duydukları bir şeyle mi karşılaştılar?
69 – Yoksa şu aralarında yaşamış olan Resulü, tanıdıkları biri olmadığı için mi reddediyorlar?
Tanımamaları mümkün değildi. Bilakis ona çocukluğundan beri 'el-Emin” derlerdi. Hiç yalan söylemediğini, mükemmel ahlâkını, kimseden ilim öğrenmediğini, iddiacı, şöhret peşinde biri olmadığını pek iyi biliyorlardı.
70 – Ne o, yoksa 'Onda bir delilik var!” mı diyorlar?
Oysa o onlara gerçeğin ta kendisini getirdi,
ama gerçek onların çoğunun işine gelmiyor.
Müşrikler, Hz. Peygamber (a.s.)'ın akılca pek üstün, fikir ve tefekkürünün gayet sağlam olduğunu pek iyi bilirlerdi.
71 – Fakat gerçek onların keyiflerine tâbi olsaydı
göklerin de, yerin de, oralarda yaşayanların da düzenleri bozulur, yıkılıp giderlerdi.
Halbuki Biz onlara şan ve şeref getiren, öğüt veren kitap verdik ama,
ne var ki onlar bu dersten yüz çeviriyorlar. [43,31; 44; 21,50; 17,100; 4,53]
Şan ve şeref getiren 'Kur'ân” dır. Gerçekten Kur'ân-ı Kerim ve Resul-i Ekrem (a.s.) bu ümmetin adını ebedîleştirmiştir.
72 – Ey Resulüm, yoksa bu hizmetlerine karşılık sen onlardan bir karşılık istiyorsun da
bu, kendilerine ağır geldiği için mi senden uzak duruyorlar?
Fakat bilsinler ki en iyi karşılık, sana Rabbinin vereceği karşılıktır. Çünkü O, rızık ve nimet verenlerin en hayırlısıdır. [6,90; 42,23; 34,47; 38,86; 36,21]
73 – Sen gerçekten onları dosdoğru bir yola çağırıyorsun.
74 – Ama şu da gerçek ki âhirete inanmayanlar, yoldan sapıyorlar.
75 – Eğer Biz onlara merhamet edip, uğradıkları belayı giderseydik, yine onlar azgınlıklarında devam edip giderlerdi. [8,23; 6,28-29]
76 – Biz onları çeşitli azaplara da uğrattık.
Buna rağmen yine de Rab'lerine boyun eğip O'na yalvarıp yakarmadılar. [6,43]
77 – Ama ne zaman onların önüne ceza gününe mahsus zorlu bir azap kapısını açarsak, işte o zaman birden bütün ümitlerini yitiriverirler.
İlk nesil için maksat, müşriklerin başına Bedir bozgununun gelmesidir.
Ayrıca ölüm veya kıyamet günü de kasdedilmiş olabilir.
78 – Ey insanlar, Rabbinizin buyruklarına kulak verin.
Çünkü sizde işitme ve görmeyi sağlayan kulakları ve gözleri, düşünüp hissetmenizi sağlayan kalbleri yaratan O'dur.
Şükrünüz ne kadar da az! [12,103; 34,13]
79 – Sizi çoğaltıp dünyaya yayan da O'dur, Muhakkak yine Onun huzuruna götürüleceksiniz.
80 – Hayatı veren de, öldüren de Odur.
Gece ile gündüzü peşpeşe getiren de Odur.
Öyleyse hâla aklınızı başınıza alıp bunları bir düşünmez misiniz? [36,40; 25,62]
81 – Ama böyle yapmak yerine, kendilerinden önceki münkirlerin dediklerini dediler.
82-83 – 'Ölüp toprak ve kemik haline geldikten sonra biz dirilecekmişiz ha!
Bize de, daha önce babalarımıza da bu vaad edilip durdu.
Doğrusu bu dirilme işi, önceliklerin masallarından, başka bir şey değil!” dediler. [79,11-14; 36,77-79]
84 – De ki: 'Bütün dünya ve içinde yaşayanlar kimindir söyleyin bakalım, biliyorsanız.”
85 – Elbette: 'Allah'ındır” diyeceklerdir. Öyleyse, sen de ki: 'Neden aklınızı başınıza almıyorsunuz?” [39,3]
86 – 'Peki, yedi kat göğün ve yüce Arşın Rabbi kimdir?” diye sor.
87 – Elbette, 'Allah'tır”, diyeceklerdir.
Öyleyse, sen de ki: 'İnandığınız Allah'a karşı gelmekten sakınmaz mısınız?”
88 – De ki: 'Peki her şeyin gerçek yönetimini elinde tutan,
Kendisi her şeyi koruyup gözeten, ama Kendisi himaye altında olmayan kimdir? Biliyorsanız söyleyin bakalım! [36,83; 21,23; 15,92-93]
89 – Elbette, 'Allah'tır” diyecekler.
Sen de ki: Öyleyse nasıl oluyor da büyülenip gerçekten uzaklaşıyorsunuz?”
Cahiliye arapları, Allah'ın varlığına ve birliğine inanıyorlardı. Fakat Kur'âna, Hz. Peygamber (a.s.)'a ve âhirete inanmıyorlardı.
90 – Hayır, Biz onlara gerçeği getirdik; fakat buna rağmen onlar yalanı tercih ediyorlar. İşte gerçek:
91 – 'Allah asla evlat edinmedi. O'nun yanısıra hiçbir tanrı da yoktur.
Öyle olsaydı her tanrı kendi yarattıklarını yanına alır ve onlardan biri diğerine üstün gelmeye çalışırdı.
Allah o müşriklerin isnat ve nitelendirmelerinden münezzehtir.” [21,22]
Öyle olsaydı, öbür tanrıların hâkimiyetlerini menetmeye çalışırdı. Bu yüzden aralarında savaşırlardı.
92 – Görünmeyen ve görünen, gizli ve âşikâr herşeyi bilen Allah, onların iddia ettikleri şerikleri olmaktan yücedir. [10,18]
93-94 – De ki: 'Ya Rabbî, eğer onlara vaad edilen o azabı bana göstereceksen, beni o zalimler güruhu içinde bırakma!”
95 – Biz onlara vaad ettiğimiz azabı sana göstermeye elbette kadiriz.
96 – Fakat onlar ne yaparlarsa yapsınlar, sen yine de kötülüğü en iyi tarzda sav.
Biz onların, senin hakkındaki asılsız iddialarını pekiyi biliriz.
97-98 – 'Ya Rabbî, de, şeytanların vesveselerinden, onların yanımda bulunmalarından Sana sığınırım!”
99-100 – Âhireti inkâr edenlerden birine ölüm gelip çatınca, işte o zaman:
'Ya Rabbî, der, ne olur beni dünyaya geri gönderin, ta ki zayi ettiğim ömrümü telafi edip iyi işler yapayım.”
Hayır, hayır! Bu onun söylediği mânasız bir sözdür. Çünkü dünyadan ayrılanların önünde, artık, diriltilecekleri güne kadar bir berzah vardır. [32,12; 6,27 63,10-11; 14,44; 7,53; 42,44; 40,11]
Öleceği sırada, her biri cehennemdeki yerini ve iman etmiş olması halinde gireceği cenneti görünce o zaman bu temennide bulunacaktır.
Berzah: Kabir hayatı.
101 – Sura üflendiği zaman, o gün artık ne aralarındaki akraba tutkunluğu bir fayda verir,
ne de kişi bir başkasının halini sormayı hatırından geçirir.
Âhirette tek konum yoktur; çeşitli safhalar vardır. Hesap ve hüküm zamanında sorma yoktur. Ama cennetlikler ve cehennemlikler yerlerine girdikten sonra birbirlerine soru sorup konuşurlar.
102 – O gün kimin iyilikleri mizanda ağır basarsa onlar kurtulacaklar.
103 – Kimin iyilikleri tartıda hafif kalırsa, işte kendilerini ziyana sokanlar,
cehennemde ebedî kalanlar onlar olacaklardır.
104 – Orada yüzlerini alevler yalar da, ateş dudaklarını yaktığında, dişleri açıkta kalıverir. [14,50; 21,39]
105 – Allah Teâla onlara şöyle buyurur:
'Âyetlerim size okunur da siz onları yalan sayardınız değil mi?” [4,165; 17,15; 67,8-11]
106-107 – 'Ey Ulu Rabbimiz”, derler, 'azgınlığımız, kötü talihimiz ağır bastı,
biz de yoldan sapan kimseler olduk bir kere.
Ama ne olur ey Kerim Rabbimiz, kurtar bizi bu ateşten, eğer bir daha o kötülükleri yaparsak
işte o zaman, kendimize iyice yazık eder, zalimin teki oluruz.”
108 – 'Kesin sesinizi, sakın bir daha Bana bir şey söylemeye kalkışmayın!” buyurur.
109-110 – Kullarımdan, bir kısmı 'inandık ya Rabbi! Affet günahlarımızı, merhamet et bize, çünkü Sen merhamet edenlerin en iyisi, en hayırlısısın!” dediklerinde, onları alaya alan sizler değil miydiniz?
Sonunda sizin bu davranışlarınız Beni gönlünüzden geçirmeyi, Beni yâdetmeyi size unutturdu da, onlarla eğlenip gülüp durdunuz.
111 – İşte Ben de sabretmelerine karşılık bugün onları ödüllendirdim.
İşte umduklarına kavuşanlar onlardır.
112 – Sonra Allah cehennemdekilere der ki: 'Size kalsa, dünyada kaç yıl kaldınız?” [30,55; 46,35]
113 – Onlar: 'Bir gün veya daha da az. Ne bilelim, isterseniz bunu tam tamına aklında tutanlara sor!
Zira bizim aklımız başımızdan gitmiş durumda.” diye cevap verirler.
114 – Bunun üzerine Allah Teâlâ şöyle buyurur: 'Siz, doğrusu pek az kaldınız.
Bu gerçeği bir bilseydiniz, Bana isyan etmezdiniz.”
115 – 'Bizim sizi boşuna yarattığımızı,
Bizim huzurumuza dönüp hesap vermeyeceğinizi mi sandınız?”
Bütün canlıların gayesi, Allah'ın kendilerine verdiği imkânları, hilkate uygun bir şekilde kullanmaktır.
116 – 'Öyleyse artık şu gerçeği bilin ki Allah yüceler yücesidir.
Gerçek hükümran O'dur. O'ndan başka tanrı yoktur.
Pek değerli Arşın Rabbidir”
117 – O halde, kim tanrılığını ispat edecek hiç bir delili olmamasına rağmen,
Allah'ın yanısıra başka bir tanrıya taparsa,
âhirette Rabbinin huzurunda hesabını verecek, cezasını çekecektir.
Şurası muhakkak ki kâfirler asla iflah olmazlar.
118 – Öyleyse ey Resulüm ve ey mümin! Sen şöyle dua et:
'Ya Rabbî, Sen bizi affet, Sen bize merhamet et.
Zira merhamet edenlerin en hayırlısı Sensin Sen!”